<h1 style="text-align:center;">Սյունիքի մոռացված գյուղերի&nbsp;</h1><h1 style="text-align:center;">անորոշ ապագան &nbsp;</h1>&nbsp;&nbsp;Այս նախագիծն իրականացվել է CFLI-ի աջակցությամբ։&nbsp; Այստեղ արտահայտված տեսակետները պարտադիր չէ, որ համընկնեն&nbsp; Տեղական նախաձեռնությունների կանադական հիմնադրամի (CFLI)&nbsp; պաշտոնական քաղաքականության կամ դիրքորոշման հետ։<figure class="image image_resized" style="width:32.03%;"><img src="/uploads/CFLI_Identifier_EN_FR_a216d4e395.jpg"></figure>

Սյունիքում ենք։ Գյուղից գյուղ ենք անցնում, խոսում մարդկանց հետ, ուզում ենք հասկանալ՝ ինչո՞ւ են կողպված դարպասները շատանում։ Գիտենք, որ համայնքները գյուղերի զարգացման ռազմավարական ծրագրեր են մշակում, որոնց արդյունքները դեռ չեն երևում․ գյուղերը խեղճ են ու կիսադատարկ։

Հոգևոր անդրադարձ երկրային խնդիրներին․ Տաթև

Շաբաթ-կիրակի Անտառաշատը նոր շունչ է ստանում, կապանաբնակ անտառաշատցիները գալիս են գյուղ, երեխայի ու երիտասարդի խոսք ու ծիծաղով է լցվում գյուղը։ Գրանցված 102 բնակիչներից քչերն են գյուղական աշխատանքով զբաղվում՝ հիմնական գործը Կապանում է։

Շաբաթվա վերջն ուրախության սկիզբն է. Անտառաշատ

Քաջարանի Աջաբաջ գյուղում չորս ընտանիք է ապրում։ Միակ էշը՝ Մատիլդան, անտառապահ Միշա Հովհաննիսյանի օգնականն է։



Միշան և Մատիլդան. Աջաբաջ

Գագիկ Պատվականյանը հանքարդյունաբերական մարզում է ծնվել, ապրուստը Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատում աշխատանքն է, ցանկությունը՝ Սյունիքում գյուղատնտեսության ու տուրիզմի զարգացումը։



Մի բուռ հայրենիք. Անդոկավան

«Նորագավիթից սկսվող և մասիվներում վերջացող» պետությունում մի գյուղ կա՝ Արևիս անունով, այս գյուղում դպրոց կա՝ 3 աշակերտով, 3-ն էլ նույն տնից։ Մինչ երեխաները վիճում են՝ Ձմեռ պապ կա, թե ոչ, մայրը պլանավորում է՝ ինչ են անելու, երբ դպրոցը փակվի։



Որտեղ հաց՝ էնտեղ կաց. Արևիս

Նռնաձոր հասնելը դժվար փորձություն էր՝ ռուսների թույլտվությամբ, քարուքանդ ճանապարհով դեպի երևանյան հեռվից անտեսված հարավի նռան այգիներ։ Գյուղապետ Արա Ազիզյանն իր այգու բերքն է հավաքում։ Աչքը՝ նռանն է, միտքը՝ գյուղի խնդիրներին։

Անտեսված գյուղի պարծանքն ու խեղճությունը. Նռնաձոր

Ողջիի վտակ Գեղի գետի երկու ափերին Աջաբաջ գյուղն է. եղած-չեղածը՝ 10 տուն, մի կիսաքանդ եկեղեցի, մի քանի անասնագոմ։

8 հոգի, 10 տուն ու մի կարկատած կամուրջ․ Աջաբաջ

Սյունիքում շուրջ 60 գյուղ 100-ից քիչ բնակչություն ունի։ Տարեցտարի այդ գյուղերում բնակչությունն ավելի է նվազում։

Չափնիում հակառակ միտումն է։ 2019-ից Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը սկսեց գումար տալ չափնեցիներին, քանի որ Արծվանիկի պոչամբարը նաև գյուղի տարածքում է։ Այսպիսով, Չափնին դարձավ Սյունիքի այն քիչ գյուղերից, որի բնակչությունը ոչ թե նվազում, այլ աճում է։

Անցյալ տարի, պաշտոնական թվերով, 91 մարդ էր ապրում Չափնիում։ Հիմա փաստացի ապրողները 100-ից շատ են։

Փակ տներով հարուստ գյուղը՝ պոչամբարի եզրին. Չափնի

«4-5 տարի հետո էս վերջին մոհիկաններն էլ կգնան, ու էլ ոչ մեկ էս գյուղում ձմռանը դռները չի բացի։ Բա ափսոս չի՞ էս գեղեցկությունը»։

Կարգավիճակը՝ արտոնյալ, տները՝ դատարկ․ Վահրավար

Վեցերորդ դասարանցի Վաչեն Տավրուսի 45 բնակիչներից մեկն է։ Որոշել է՝ գյուղապետ է դառնալու, նոր դպրոց կառուցի, վրան Հայաստանի մեծ դրոշը դնի, գյուղը շենացնի... Եթե իհարկե Տավրուսում բնակչություն լինի, ու գյուղը միայն քարտեզի վրա չմնա։

Գյուղի վերջին զանգը. Տավրուս

Փուխրուտը Քաջարանի փոքր գյուղերից է, մշտական բնակիչ չունի։

Սյունիքում հանքարդյունաբերության զարգացման հետ, աշխատատեղեր ստեղծվեցին, գյուղերի բնակչությունը քիչ-քիչ պակասեց, Փուխրուտը դատարկվեց։

Ամառանոց գյուղը. Փուխրուտ

Սյունիքի Տանձատափ գյուղում տանձի, խնձորի, լոբու, մրգօղու պակաս չկա, երեխաների պակաս կա։ Գյուղում մի երեխա է ապրում, երկուսն էլ կողքի գյուղից են գալիս դպրոց, դառնում են երեք աշակերտ։

3 աշակերտ, 12 ուսուցիչ, 1 բացառություն. Տանձատափ

Մեղրի համայնքում կա Լիճք գյուղ՝ առանց երիտասարդների, Լիճք գյուղում կա դպրոց՝ առանց աշակերտների, կա նաև ապագայի հույս՝ եթե հանքը բացվի, աշխատանք լինի, ընտանիքներ գան, գյուղը կվերակենդանանա։



Ներկան փակվող դպրոցն է, ապագան՝ բացվող հանքը. Լիճք

Եղել է ժամանակ, երբ Գուդեմնիսում կյանքը եռացել է։ Բայց տարիների ընթացքում գյուղը մարել է այնքան, որ այսօր 21 գրանցված բնակիչ է մնացել, որոնցից միայն երկուսը՝ մարդ ու կին են ձմեռում Գուդեմնիսում։

Լինում է, չի լինում՝ մի գյուղ է լինում. Գուդեմնիս

Մեղրիի Կուրիս գյուղում բերք ու բարիք շատ կա, հավաքող չկա․ մշտական՝ 9 ընտանիք է ապրում։ Եղիսաբեթ Թևանյանը ամուսնու մահից հետո միայնակ է, երեխաները, թոռները՝ Ագարակում են։ Եղսիկի կյանքը վաղուց իր մասին չէ․ երեխաներն առողջ լինեն, պատերազմ չլինի, հարստությունն ի՞նչ է անում։

Կյանքը՝ մենակ. Կուրիս

Սյունիքի Տանձատափ գյուղում տանձի, խնձորի, լոբու, մրգօղու պակաս չկա, երեխաների պակաս կա։ Գյուղում մի երեխա է ապրում, երկուսն էլ կողքի գյուղից են գալիս դպրոց, դառնում են երեք աշակերտ։



9 երեխայի մայր է Վիոլետա Ազարյանը։ 2 անգամ տեղահանվել է ու հիմա Սիսիանի Նժդեհ գյուղում է ապրում, անասնապահությամբ զբաղվում, ապագան պլանավորում։

Մեծ ընտանիքը փոքր գյուղում. ՆԺդեհ

2023-ի տեղահանումից հետո Զոյայի ու Լարիսիկի 8 հոգանոց ընտանիքը Գորիսի Բարձրավան գյուղում է ապրում։ Մինչ ծնողները մեծական հարցերն են կարգավորում՝ ինչ գործ գտնել, որտեղ տուն գտնել, ինչով զբաղվել, Զոյան ու Լարիսիկը մանկական թեթևությամբ են լցնում Բարձրավանը։

Կյանքը հիմա. Բարձրավան

Սիսիանի Թանահատը գյուղ է առանց բնակչության։ Տասը տարի առաջ այստեղ 77 բնակիչ էր գրանցված։ Հիմա գյուղի միայն անունն է մնացել քարտեզին, իսկ գետնի վրա տների, դպրոցի փլատակներն են և մի քանի գոմ։